Bardzo często zdarza się, że wizyta u podologa jest spowodowana pojawieniem się niepokojących objawów na paznokciach albo skórze stóp. Podolog często jest pierwszym kontaktem, który może pomóc i pokierować pacjenta dalej: do fizjoterapeuty, dermatologa, chirurga czy też innego lekarza. Nierzadko jest też tak, że bagatelizujemy pojawiające się zmiany na naszych stopach nie zdając sobie sprawy z powagi sytuacji i przeważnie odwlekamy udanie się do specjalisty. Dzisiejszy artykuł poświęcimy najczęstszym chorobom zakaźnym spotykanym w gabinecie podologicznym.

GRZYBICA STÓP I PAZNOKCI
Numer jeden – grzybica. Podologia zajmuje się stopami, dlatego skupmy uwagę na grzybicy stóp i paznokci. Grzybica stóp jest najczęstszą infekcją grzybiczą skóry człowieka (dotyka aż 30 – 50% dorosłej populacji). Do zakażeń często dochodzi przez korzystanie z miejsc publicznego użytku m.in. siłowni, basenów, saun, noszenie nieodpowiedniego obuwia (obuwie nieprzewiewne) oraz skarpet z tkanin syntetycznych i półsyntetycznych (służy to rozwojowi dematozy).

Grzybica stóp
Zakażenia grzybicze stóp najczęściej spowodowane są przez dermatofity – grzyby, które atakują keratynę i inne proteiny rozkładając je. Popularnymi dermatofitami odpowiedzialnymi za grzybice stóp są: Trichophyton rubrum, Trichophyton mantagrophytes i Epidermophyton floccosum.
Do grzybic stóp zaliczamy:
• Grzybica międzypalcowa – dotyka najczęściej przestrzeń międzypalcową IV i V palca, nie wykluczając przy tym pozostałych przestrzeni. Objawem jest początkowo zaczerwienienie i świąd skóry zakażonej, następnie dochodzi do złuszczania i pęknięć naskórka, może występować nieprzyjemny zapach.
• Grzybica potnicowa – charakteryzuje się występowaniem licznych, drobnych pęcherzyków, które najczęściej zlewają się ze sobą, po czym pękają i tworzą ogniska zaschnięte lub wysiękowe z charakterystycznym złuszczaniem. Może towarzyszyć świąd, zmiany pojawiają się najczęściej na podeszwie.
• Grzybica złuszczająca (mokasynowa) – charakteryzuje się nadmiernym złuszczaniem z licznymi pęknięciami naskórka na podeszwie i obrzeżach stóp.
• Grzybica wrzodziejąca – najrzadsza postać grzybicy, która dotyczy najczęściej chorych na cukrzycę. W tym przypadku zmiany skórne mają charakter owrzodzeń.

Grzybica paznokci
Grzybica paznokci może towarzyszyć grzybicy stóp, ale nie jest to regułą, częściej spotykana u osób starszych, ze względu na słabsze ukrwienie kończyn dolnych i wolniejszy wzrost płytki paznokciowej. W przypadku grzybicy paznokci sprawcami, podobnie jak przy grzybicy stóp, są: dermatofity: Trichophyton rubrum, Trichophyton mantagrophytes, a także grzyby pleśniowe: Scopulariopsis brevicaulis oraz grzyby drożdżopodobne: Candida.
W zależności od rodzaju grzybów, zmiany na paznokciach będą się od siebie różnić:
• Zakażenie dermatofitami: żółto – biała, matowa, pogrubiała, krusząca się płytka paznokciowa, brzeg mocno postrzępiony, zakażenie stopniowo przenosi się na całą płytkę i łożysko.
• Zakażenie grzybami pleśniowymi: jest zdecydowanie łagodniejsze niż zakażenie dermatofitami i występuję głownie u osób w podeszłym wieku. Rozwija się ona na granicy żywych i martwych tkanek paznokcia z tworzeniem biało-żółtych pasemek wzdłuż osi paznokcia, zakażenie może mieć wieloletni przebieg, nie prowadząc do zniszczenia płytki paznokciowej.
• Zakażenie grzybami drożdżopodobnymi: płytka paznokciowa może ulec częściowemu zniszczeniu, może być pobruzdowana, szarobrunatna, stracić połysk i rozwarstwiać się. Wały paznokciowe wokół paznokci mogą być obrzęknięte i zaczerwienione, bolesne przy dotyku, z wypływającą treścią ropną pod wpływem nacisku.

Co wywołuje grzybicę?
Najczęściej jest to nieodpowiednia higiena stóp, która doprowadza do zawilgocenia i przegrzania stóp. Grzyby uwielbiają środowisko mokre i ciepłe, to dla nich idealne miejsce by móc się rozprzestrzenić. Podstawowym błędem jest niedokładne wycieranie stóp, a w szczególności przestrzeni międzypalcowych po kąpieli, do tego skarpetki ze sztucznych tkanin oraz za ciasne obuwie. Kolejnym czynnikiem są wszelkie skaleczenia, zadrapania, które ułatwiają wtargnięcie grzybów w głąb naskórka (skarpetki złuszczające prowadząc do nadmiernego złuszczania naskórka również otwierają drogę grzybom).
Dodatkowo narażone są osoby starsze, z nadpotliwością stóp oraz z nadwagą lub otyłością, kobiety w ciąży, osoby biorące niektóre leki (np. immunosupresyjne), pacjenci z nowotworami, po przeszczepach, a także ze schorzeniami reumatycznymi. Osoby chorujące na cukrzycę oraz choroby obwodowych naczyń żylnych lub tętniczych przez zaburzenia regulacji temperatury skóry również są narażone na zakażenia grzybicze.
Zakażenie grzybicze może mieć przebieg ostry jak i przewlekły, dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie choroby i udanie się do specjalisty. W gabinecie podologicznym wykonujemy badania mikologiczne w celu uzyskania informacji czy mamy do czynienia z dermatofitami czy z innymi grzybami, a w razie potrzeby kierujemy pacjenta do dermatologa. Rola podologa w przebiegu terapii grzybicy jest bardzo ważna – polega na usunięciu zniszczonej już przez grzybnię części płytki paznokciowej (całkowicie bezboleśnie) oraz aplikacji odpowiedniego preparatu przeciwgrzybiczego.
Aby stosowane preparaty mogły jak najlepiej spełnić swoją funkcje, należy pozbyć się zmienionej płytki i tu należy zaznaczyć, że zabiegi te nie zastępują terapii dermatologicznej, lecz ją wspomagają.

Zapobieganie:
1. Bardzo ważnym elementem pielęgnacji stóp jest dokładne osuszanie ich po każdej kąpieli, skupiając uwagę na przestrzeniach międzypalcowych.
2. Wybierając skarpety należy sięgać po te, które nie są syntetyczne a obuwie najlepiej by było wykonane z przewiewnego materiału.
3. Korzystając z miejsc do użytku publicznego np. basen, należy zawsze pamiętać o obuwiu ochronnym oraz własnym ręczniku; korzystając z przymierzalni unikać stąpania bosą stopą na podłodze.
4. Warto poddawać dezynfekcji obuwie, skarpety oraz ręczniki (np. przy użyciu ozonatora).
5. Jeżeli dodatkowo chcemy zabezpieczyć stopy przed zakażeniem grzybiczym można używać pudrów przeciwgrzybiczych lub innych tego typu produktów.