Hiperkeratozy są to obszary pogrubionego naskórka na stopach, które pojawiają się na skutek nadmiernego i przyspieszonego rogowacenia komórek – warstwy rogowej. Jest to naturalny system obronny skóry na skutek obciążeń, wszelkich otarć, ucisku, tarcia i przegrzania. Wyjątkiem są zmiany patologiczne, które bez konkretnej przyczyny powodują rogowacenie naskórka.
Hiperkeratozy możemy podzielić na:
• parakeratotyczne – zagęszczenie oraz pogrubienie w warstwie rogowej naskórka z zaburzonym różnicowaniem korneocytów,
• ortokeratotyczne – rogowacenie, któremu towarzyszy zagęszczenie warstwy rogowej naskórka.

Co powoduje nadmierne rogowacenie?

Czynniki zewnętrzne
• Obciążenia:
– powstałe na skutek wad stóp np. płaskostopia poprzecznego,
– powstałe na skutek wad postawy np. przodopochylenie miednicy,
– spowodowane nadwagą.
• Tarcie i ucisk (kamyczek w bucie, szew od skarpetki)
• Źle dobrane obuwie:
– za małe obuwie będzie powodować długotrwały ścisk i szybko doprowadzi do otarć,
– za duże obuwie spowoduje, że stopa będzie się w nim przemieszczać powodując tarcie,
• Zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura (odmrożenia, odparzenia)
• Deformacje w obrębie stóp
• Zbyt częste i zbyt głębokie ścieranie naskórka (nadmierna pielęgnacja)

Czynniki wewnętrzne
• Zaburzenia gospodarki hormonalnej (wzmożone przesuszenie skóry lub nadmierna potliwość)
• Cukrzyca
• Choroby nerek i wątroby
• Reumatyzm
• Zmiany genetyczne (rogowiec dłoni i stóp, rybia łuska)

Do hiperkeratoz należą m.in.: modzele, odciski, pękające pięty. Jak je odróżnić i jak usunąć?

Modzel (odcisk miękki – łac. Callus) – owalna lub okrągła zmiana o niezbyt złożonej patogenezie, słabo odgraniczona od zdrowej otaczającej ją skóry. Ma lekko żółtawy kolor i nie posiada czopa rogowego co pozwala różnicować ją z odciskiem. Warstwa rogowa nie jest unerwiona dlatego tworzenie i narastanie modzeli nie sprawia dolegliwości bólowych. Często jednak pacjenci zgłaszają ból – jest on jednak spowodowany uciskiem niżej leżących, unerwionych tkanek. Modzele powstają głównie na skutek przeciążeń, przewlekłego ucisku i/lub tarcia skóry pokrywającej uwypuklone wyniosłości kostne. Najczęściej lokalizują się na: zewnętrznej powierzchni palucha, na opuszkach palców, bocznej krawędzi stopy oraz pod główkami kości śródstopia.

Jak się ich pozbyć?
W gabinecie podologicznym najczęściej usuwa się je za pomocą skalpela oraz frezarki. Ostrzem skalpela nadmiar skóry zostaje ścięty, a frezarką za pomocą kapturków ściernych skóra zostaje wygładzona. Ważne jest, aby poszukać przyczyny powstawania modzeli, rzadko kiedy powstają bez powodu, bez tego co miesiąc problem będzie powracał.

Odcisk twardy (nagniotek – łac. Clavus) – zmiana hiperkeratotyczna powstała w miejscu punktowego przerywanego ucisku. Jest to zmiana wyniosła, która podczas np. chodu jest uciskana, co wysyła sygnał dla skóry do dalszej wzmożonej produkcji komórek warstwy rogowej. Ma najczęściej okrągły kształt, ale może również przybierać podłużne lub bardziej nieregularne formy. Cechą charakterystyczną odcisku jest centralnie położony czop rogowy o kształcie stożka, którego wierzchołek skierowany jest do wewnątrz. W odróżnieniu od modzeli, odciski bywają bardzo bolesne. Towarzyszy im charakterystyczne „kłucie” w momencie nacisku, ponieważ czop rogowy drażni zakończenia nerwowe np. w skórze właściwej lub niżej leżących struktur.
Odciski pojawiają się najczęściej w miejscach największego i długotrwałego nacisku, są to: powierzchnia grzbietowa palców, przylegające do siebie powierzchnie palców, śródstopie.

Do usunięcia odcisków podolog używa skalpela, dłutek i frezarki. Skalpelem najczęściej pozbywa się wierzchniej warstwy, by dłutkiem móc pozbyć się czopa rogowego, następnie przy pomocy frezarki wygładza skórę. Zamiennie podolog używa również frezów specjalnie przeznaczonych do usuwania odcisków, które ułatwiają pozbycie się dokładniej głębszych warstw rogowych.

Pękające pięty – możemy zaliczyć do hiperkeratoz ortokeratotycznych, mamy tu do czynienia z nadmiernym rogowaceniem warstwy rogowej. Proces tworzenia zaczyna się od nagromadzenia warstw rogowych w okolicy pięty. Na skutek dużego obciążenia i napięcia podczas chodzenia skóra może pękać. Naskórek z przerośniętą warstwą rogową skóry pięt jest najczęściej suchy, łuszczący i nierzadko popękany, a barwa żółta ma odcień szarawy.
Pęknięcia można podzielić na suche – te, które straciły elastyczność i wymagają w pierwszej kolejności nawilżenia oraz pęknięcia wilgotne – które wymagają zastosowania opatrunku i odciążenia, do drugiej grupy zaliczane są również pęknięcia zakażone.
Popękane piety mogą być następstwem chorób ogólnoustrojowych, tj. cukrzyca, RZS – reumatoidalne zapalenie stawów, niewydolność nerek i wątroby, a także zaburzenia endokrynologiczne i otyłość. Dużą rolę odgrywa również niedostateczna podaż witamin, w szczególności witamin z grupy A.
Na wizycie u podologa pękające, zrogowaciałe pięty zostają opracowane za pomocą skalpela oraz frezarki. W momencie pojawienia się rozpadlin i szczelin, podolog za pomocą dłutek i odpowiednich frezów opracowuje zmiany. Na koniec wygładza skórę frezarką i w razie potrzeby zabezpiecza pięty poprzez użycie odciążenia.

Przy pracy z hiperkeratozami, tak samo ważne jak wizyta u podologa (opracowanie zmian), jest zadbanie o odpowiednią pielęgnację. Pielęgnacja najczęściej dobierana jest na wizycie przez podologa, który po zebranym wywiadzie i obejrzeniu dokładnie stanu stóp jest w stanie dobrać odpowiedni preparat dla danej skóry. Nie zawsze warto sięgać po to co reklamują w telewizji albo co podpowie nam Internet. Często do gabinetu trafiacie Państwo w momencie, kiedy uprzednio stosując różne produkty i metody złuszczania naskórka przyniosło to odwrotny efekt, niż był zamierzony. Dlatego warto udać się na wizytę do podologa, który podpowie, co będzie dla Was i Waszych stóp najskuteczniejsze.